Эрингизни “хўжайиним” деб чақирасизми? March 12, 2007
Posted by ayollar in Aralash Mavzular.trackback
Куни кеча битта танишим телефон қилиб қолди. Ҳар галгидек болалари, хол аҳволи хақида суриштирар эканман, турмуш ўртоғининг отини эсла ололмадим ва ноилож “Хўжайингиз яхши юрибдиларми?” деб сўрадим. Сўрадимда, оғзимдан чиққан гапимдан ўзим уялиб кетдим. Билсангиз, ўзини ёки бировни эрини “хўжайин” деб аташни олдиндан ёқтирмаганман. Болалигимдан қулоғимга синган гапни ўйламасдан гапирворганимни тушуниб, унинг маъноси хақида ўйланиб қолдим. Бу ибора, эскидан сақланган бўлсада, аёл киши ўрнини атайин камситиб кўрсатади деб ўйлайман. Балки олдинги замонларда, аёллар ўқимасдан, ишламасдан, бола боқиб уйда ўтирганида бу каби ибора кимгадир ўринли кўрингандир. Аммо хозир, 21нчи асрда, дунёда аёллар билан эркаклар тенглиги олдинга сурилиб келаётган даврда бу иборани ишлатилишини ноўринли деб ўйлайман. Ислом дини асосларида аёл кишига юқори мавқе ва деярли барча хаёт соҳаларида эркакга тенг хуқуқлар ажратилган. Аёл кишини ўрнини камситиб, эрни хотини устидан “хўжайинлиги” хақида изоҳ кечроқ имомлару муллолар (яъни эркаклар) томонидан қўшилиб қўйилганлиги аниқ. Мен бундай ишонч жамиятимиз тараққиётига қандай таъсир кўрсатишидан хавотирдаман. Вояга етиб турмуш қурганганларидан кейин уларни устидан хўжайин бўлишлигига ишониб ўсаётган қизчалар ўз қобилиятларига ишона олармикан? Билим орттириб, фану илм, бошқа соҳаларда қандайдир ютуқ қозонишга интилармиканлар? Хозирни ўзида Ўзбекистонда аёл олимлар сони камайиб кетган: мавжуд олимлар барчаси совет даври мактабларида билим олганлар. Қўшни Эронда эса, ўз қобилиятлару истедодларига ишониб эскича анъаналардан воз кечаётган аёллар сони кўпайиб бормоқда, ўз ютуқлари билан халқаро даражага чиқиб мамлакат обрўсини ошириб келаётган аёллар ҳам кўпайган. Айтингчи, сиз эрингизни “хўжайин” деб чақирасизми, ва нега?***Шоира
АЁЛЛАР БЕКАТИ 
Мен “хўжайин” сўзини қўллашда ҳеч бир камситилишга ўхшаш нарса кўрмайман. Ва менинг назаримда, бу оддий, турмуш ўртоғингизга нисбатан қўллашингиз мумкин бўлган ўзбекона атама. Бу сўзнинг Сиз айтганингиздай ХЎЖАЙИН деган чин маъноси ҳам бор ва аёллар эрларига нисбатан ҳам бир пайтлар эҳтимол шу маънода қўллашгандир, аммо ҳозир бу чин маъно қайсидир даражада йўқолган. Нафақат “хўжайин” сўзи, жуда кўп туркий сўзлар ҳозир асл маъноларидан бошқачароқ маъноларда ҳам қўлланилади, ёки шунчаки атамаларга айланган.Ва бу нарса бошқа тилларга хам хос ҳолат деб биламан.
Балки кўп ёки баъзи аёллар сиз айтганиздек бу сўзни хақиқий маъносини кўзда тутмасдан ишлатишар. Аммо унинг чин маъноси йўқолиб кетганига гувоҳ бўлганим йўқ : Ўзбекистонда аёллар бу сўзни асл маъносида ишлатишини ўз кўзим билан кўп маротаба кўрганман. Бошқа тилларда ҳам, аёл киши мавқеси паст бўлган замонларда, шунга ўхшаш сўзлар бор эди. Бу ибора хақиқатдан ҳам эскириб ўз маъносини йўқотганида бошқа тилларда ўҳшаб ишлатилмасдан қолардими деб ўйлайман (масалан инглиз ёки хинд тилида олдин қўлланган “хўжайин”га ўхшаш иборалар анчадан бери ишлатилмайди). Аёллар Бекати муҳлисларига саволим: бу сўзни ишлатасизларми йўқми, ва ишлатсангизлар, қайси маънода?
Яхши мавзу!:-)
Men bu suzni umuman ishlatmayman. Chunki, bu suzning ma’nosi bir, va u boshqalardan ustun turgan odamni anglatadi. Odatda, turmush urtog’im, erim yoki oilamizda, ya’ni ota-onamga erimning ismini ishlataman.
Lekin bu maqolani uqib bir narsa esimga tushdi: ba’zi (yoshi kattaroq) uzbek ayollari “erim” suzini ishlatishni yoqtirmaydilar. Uzimning onam bir yosh kelinchak “erim” deganda ustidan kulgandi.
Men bir narsaga amin buldim-ki, siz eringizni qanday atasangiz, boshqalar xam shunday atarkan. Xujayinim desangiz, boshqalar eringiz sizning ustingizdan hukmron deb uylaydi.
Bir ingliz dustimiz hotinini hazil qilib “guvenor” (hujayin) deb chaqiradi.
Diydorga,
aminmanki siz eringizni sizlaysiz, eringiz sizni sizlaydimi yoki sansiraydimi?
Kupincha, uzbek erkaklar ayollarini sansiraydi, ayollar esa sizlashi kerak. Ayollar erlarini hujayin deb chaqiraverishi mumkin, leking uzlariga hurmat talab qilmasa, erlariga qul bulishadi.
Assalomu aleykum,
Albatta meni oilaviy statusim sizlarnikidan farq qilgani uchun biron narsa deyishga ojizman. Lekin, yoshligimda ota-onamni o’zaro munosibatlari boshqa o’zbek oilalarnikiga qarganda boshqacharoq bo’lgan. Onam hech qachon otamni “ho’jayin” deb chaqirganini eslolmayman, lekin aksincha otamlar onamlarni “ho’jayin” deb chaqirganlar. Bu esa otam yoki oyim baland, yoki past pag’onada ekanligini hech ham anglatmagan.
Мен эримни “хўжайиним” дейиш билан ўзимни қул бўлган деб ҳисобламайман.Ва ҳар бир масалада эрим мен билан бамаслаҳат иш тутади, менинг розилигимни ҳеч бир нарсага бир ёқлама қарор берилмайди. Бу нарса ота онам билан худди шундай. Мен учун эрини “хўжайин” деб аташ шунчаки ўзбекона атама ва мен бундан жуда катта нарса ясамаган бўлардим.
Hup Aytingchi nima deb chaqirishi kerak, Alisher aka yo Bahrom aka debmi, unda uz akasiga turmusga chiqqandek bup qomaydimi? Aka suzini ham ishlatish yahshi emas unda, yana ismini aytib chiqrsinmi, hurmat etibor qani? “Erim” deb chaqirish ham uncha tarbiyali odamlarga hos emas, bu suzda biroz qupollok kurinb turibdi. Rahmat,
azizim deb chaqiring, habibim deb chaqiring.
well, o’zbekistonda bunaqa deyishmiydi. uyalishadimiey..chet elsa esa us, kanadaliklar bir birini shunaqa shirin chaqiradi> sweetheart, sweetie pie, muffin, love etc.
aql urgaithsdan uzoqdaman, hali turmush qurmaganman. lekin man uchun Hujayin deb chqirish judayam dagal, qupol va bemazmun boladi. Adam onammi hamisha ismlari bilan chaqiradilar.
MAN BIR NARSAGA TUSHUNMADIM. AVVALDAN OTA-ONALARIMIZ BIR-BIRLARINI QAYTARZDA BULMASIN JUDA XUTMAT QILGANLAR. MAN XAMISHA ERKAKLARNI YUQORIDA KURISHNI XOXLAYMAN. BIZ AYOLLAR AGAR QIROLICHA BULGAN TAQDIRIMIZDA XAM BARIBIR ULARDAN PAST TURAMIZ. SHUNDAY EKAN BOSHQA MAVZUGA UTISH KERAK EMASMI..?
Албатта, “азизим” деган сўзларни ўзбеклар ҳам ишлатишади. Ҳеч ким эримни доим “хўжайин” дейман деётгани йўқ.
Жуда ҳам қизиқ мавзу бу, “хўжайин” деган атама табиийки, минглаб ва эҳтимолки, миллионлаб ўзбек аёлларининг том маънода қулликда яшаётганига бир кичик мисолдир. Аммо шу ўринда дейлик, эрни Сизлаш ва ё санлаш масаласи ҳам яна бир мисол. Ана энди бошқа бир томондан қаранг, ўзини таниган икки инсон, Ўзбекистонда тарбия топишди, мол дунё дейишмади, илм ўрганишди. Улғайишди. Бу оилада токи тенглик ва ўзаро тушуниш бўлар экан, улар бир бирларини истаган сўзлари билан чақиришлари мумкин. Санлаш ва Сизлаш ҳам шу қаторда…Гап бу ерда ана шундай оилалар ҳақида бораётган бўлса, унда мавзу анча бемаънидир. Баҳарҳол, гап миллионлаб қулликда яшаётган аёллар ҳақида бораётган экан бу бошқа гап. Шунда ҳам бир фикр қилинг, бу аёлларнинг озодроқ ва эркинроқ, бахтлироқ бўлиши учун нима қилиш керак, улар эрларини хўжайинламай қолса бўлдими? Олам гулистонми? Йўқ, мани назаримда Ўзбекистондай бир ҳам географик ва ҳам сиёсий маънода ёпиқ давлатда аввало аёлларнинг саводхонлигини ошириш керак. Токи, саводхонлик бўлмас экан ва аёллар айнан ана шу саводи орқасида кун кўришни бошламас экан бу каби том маънода миллатни ер билан яксон қиладиган анъаналар тугамайди. Саводхонликни ошириш учун бугун Ўзбекистонда мавжуд бўлган тузум ислоҳ қилиниши лозим. Айнан шу тузум аёлларни пахта далаларида, мардикорлик бозорларида қул қилмоқда. Тузум эса қизиқ бир нарса, яна саводга бориб тақалади, савод ошмас экан тузум ўзгармайди. Аёллар бекатининг мухлислари кўпаяверсин, бу ҳам бир ҳаракат!
Assalomu aleykum,
To’ppa to’g’ri fikr. Bu yerda shu bilan birgalikda erjonlarni, to’g’rirog’i erkaklarni ham bilimi va dunyo qarashi o’zgarmog’i lozimdir.
Уйланганимга ярим йил бўлди. Келин замонавий, қобилиятли, шу билан бирга мадраса кўрган, араб тилини билади, диндор қиз. Лекин мана ярим йилдирки, ҳали “хўжайин” деганини эшитганим йўқ. “Жон” деб мурожаат қилади, “жон” деб чақиради (баъзан ҳамманинг олдида шунақа дейди), лекин эр аёл киши учун ҳақиқий хожа, керак бўлса хўжайин эканини билади. Буни унга эслатишнинг кераги йўқ, зотан, диний билими бор, аёлнинг ҳақлари ва эрнинг ҳақлари қандай эканини мукаммал ўрганган 🙂
HUjayin deb chaqirganda haqiqiy hujayn bulib qolmaydiyu, kechiraszu Jayronoy sz HAbib suzini manosini bilaszmi, uzi . er kishini unday chaqirib buladimi, keyn SWEEATHEART yoki HONEY deb chaqirish biz sharq ayollariga ayniqsa musulmon ayollarga mos deb bilmayman. Bizning dinimizdagina Ayol va Erkak huquqlari teng hisoblanadi Olloh oldida, shunig un oddiygia bir suz oldida tortishib utirshning umuman hojati yuq, una chet ellardagidek bezbetlarcha har hil turdagi chaqirish uslublarini biz Musulmon ayollar ishlata olmaymiz ham ishlatmaymamizam.
Uzim chet elda uqiyman , shu yerda yurib yevropa va Boshqa din ayollari bn uzbek ayollarini kup solishtirman, va bizni ayollar Ham Iffati, Ham Odobi Ham dini, ham Dunyoqarashi bn rivojlanga yevropa ayollaridan ancha ustun turishini his qildim. Rahmat.
Salom Nancyxonim,
Ho’jayin degan bilan ho’jayin bo’lib qoladi deganim yo’q. O’zbek tilida, hususan, yuzlab boshqa shirin va iliq so’z turganda bu so’zni ishlatishga hajot bo’lmasligi kerak. Siz hotiningizni hotin yoki rafiqa yoki ayolim deb chaqirsangiz ham boladi. O’zbek tili-boy til.
Ha, “Habib” so’zini ma’nosini bilaman va uni ishlatishda hech qanaqa yomonlik ko’rmayapman. Hech kim bu erda Uzbek ayollarini kamsitayotgani yo’q. Arab mamlakatlarida habibi, hannouni, oumri, azizi deb chaqirishadi. Musulmon ayolning ham sevgan erini lug’atida bor eng shirin so’zlari bilan chaqirishi mumkin. Bu usha ayolning ishi va Aslo Kamsitish emas. Bundan tashqari, umumlashtirishning hojati yo’q. Hamma bilganicha yashaydi. Ertaga javobini ham o’zi uchun beradi. Salomat bo’ling.
Мен ҳеч кимни фикрини инкор этмоқчи эмасман.У ўша кишининг шахсий фикри ва менинг фикрим ҳақиқат демоқчи ҳам эмасман.Зеро, қайси фикр ҳақиқатлигини вақт кўрсатади.
Мен ўйлашимча эр ва хотин оилада тенг ҳуқуқли ҳисобланишади.Эр хотин-қўш ҳўкиз дейишади.Тўппа тўғри гап.
Доно халқимизнинг бу ўхшатишида катта маъно бор.Чунки қўш ҳўкиздан фойдаланганлар билишади.Ҳўкизлар бир хил юришмаса, биттаси тўхтаб қолса, иш расво бўлади, сомон ҳам майда бўлмайди.
Бу қўполроқ ўхшатишдир, мумкин.Лекин эр ва хотин бирга маслаҳатлашмаса, рўзғор деб аталмиш кошонада файз бўлмайди.
Менимча хотин эрни нима деб чақириши муҳим эмас.Муҳими оиламиз тинч бўлса, бўлгани.Ўшанда ҳаммамиз чин маънода бахтли бўламиз.Зеро, оила инсон учун ҳамма нарсалардан муҳимроқдир.
Boshqalarni bilmadimu men turmuj o’rtogimni ismi bilan chaqiraman, lekin siz deb huurmat qilaman, hurmat har doim ikki tomonlama bo’lishi kerak, eringiz bilan yolgiz qolganingizda hohlagan nom bilan chaqiring lekin odamlar va ota-onangiz oldida jonim, sweet heart, deb chaqirish bir oz bizning tarbiyamizga to’gri kelmaydi-ov. Yana bilmadim. meni esa erim Gitler deb chaqiradi…
Yuqoridagi fikrlarni o’qib ko’rib men ham o’z fikrimni bildirishni lozim deb topdim.
Beruniyning “Qadimgi xalqlardan qolgan yodgorliklar” kitobida shunday yoziladi:
“Bir arab qizini turmushga berayotib shunday deydi:”Qizim, sen xojangga cho’ri bo’lsang, u sening quling bo’ladi. Uni quyosh sanab, o’zingni yer deb bilgin. Zero, quyosh nurlari orqali yerni charag’on qilib unga hayot baxsh etadi va yerdan turli o’simliklar ko’karib chiqadi..”
Shunday ekan biz nima uchun xo’jayin deb chaqirishdan or qilishimiz kerak?! Turmush o’rtog’ini qanday qilib chaqirish bu vaziyatga qarab bo’lsa kerak:xo’jayin, taqsirim, begim yoki yana boshqacharoq. Ba’zilar hatto nomini aytishdan uyalib bosh farzandining ismi bilan chaqirishganligini eshitganman. Bu ham qandaydir ma’noda o’zbekona hurmatni bildiradi.
Biroq ….(kimdir) aka deb chaqirishlariga qarshiman. Chunki turmush o’rtog’iga nisbatan aka so’zini ishlatish yaramaydi. Bu tug’ishganlarga nisbatan ishlatiladi… 😉
13 iiyul
hamaga salom man turmush qurganimga 8 yil buldi
masalan man haligacha Begim deb chaqiraman ! bu mani uzimga yoqadi
hujayin deyish manga yoqmaydi
juda qiziq bahs ketyapti bu yerda. Men boshqa millatli yigit bilan turmush qurganman. Bir birimizni “jaan” deb chaqiramiz. ota onalarimiz oldida esa ismini aytib chaqiraman, u ham. Faqat bir marta “ho’jayinim” degan so’zni ishlatganimda o’zimni g’alati his qilgandim, o’rniga nima ishlatishni bilmay biroz o’ylangandim ham o’shanda. Bilaman bu tom ma’noda oddiy so’z bo’lib qolgan ba’zilarga. Men uchun bu so’zning chuqur ma’nosi ham bor. Yodimizdan chiqarmaylik patriarh zamonida yashayapmiz va ba’zida shunday mavzulardan turmushimizni yahshiroq tushunishimiz mumkin. rahmat
Mohi, hindga yo armanga turmushga chiqqanmisiz?:D
Bu so’z kelib chiqqan paytda oila va oilaga munosabat er hotin uchun boshqacha,buyukroq,oliyroq bo’gan.
Agar shunday deb chaqirishga arzisa chaqirish kerak,arzimasa yo’q.Ho’jayin desa ayolni menimcha hech narsasi kamayib qolmedi,eram boyib ketmedi,no erni,misoluchun meni(hali uylanmaganmanu lekin shunaqa deb o’yleman) ko’nglim ko’tariladi,men masalan buni o’zini erga urish yo erni ko’tarish uchun emas,erkalash,hurmat(erkalatish emas!!!) mazmunida deb bilaman.Har holda men ko’rgan 100% holatda shunaqa.Meni Dadam Ayamni 1or marta sensiragan yo qattiq gapirganini eslolmayman,bo’lmasa hokimedi,uziga yarasha mol davlatimiz bor.Dadam Boqiy dunyoga ketgandan keyin ayam Dadamiz o’rniga ham qoldi..Men kenjasiman,meni ho’jayin didi.Menimcha buni yuqorida ta’kidlangandaqa mazmunda aytmasa kerak?
Хуш сиз турмуш уртогингизни нима деб чакирасиз ?
Биласизми мен бир хадисда укиб колгандим Пайганбариммиз С.А.Васаллам агар Алохдан бока сига сажда килиш имкони булганда мен хеч иккиланмай аёллар эркакларга сажда килишини айтган булардимдеган эканлар чунки охиратда аёллар учун уз эркаклари яни турмуш уртоклари хам жавобгар экан!
Хуш сиз эрингизни нима деб чакирасиз!
Qizu tema. Masalan man hicham otlarini ham etomiman, hujayin ham deyomiman. Qisman urganish bulmagani uchun va qisman hujayin suzining lugaviy ma’nosini yoqtirmaganim uchun.Ulani faqat “Sakaltoy” dib chaqiraman 🙂 Ikkalamiza ingliz tilini bilganimiza uchun sweety, honey, … suzlari ham chetda qomidi. Lekin oldingi ayollarni turmush urtoqlari katta uglini ismi bilan chaqirishgan ekan. Masalan erkak kishini kotta farzandi ismi Oybek bulsa xotinini ham Oybek dib chaqirgan ekan. Ayollani ismi omma oldida faqat 2 marta tugilganida va qabrga quyilayotganda tilga olingan ekan.
Асаалому алейкум хаммага бу ерда жуда зур бахс буляпти,шу каторда мен хам уз фикримни билдиришга карор килдим.Мен хали турмушга чикмаганман,йигитим билан у менга юраким,мен эса унга жоним дейман турмуш кургандан кейин хужайин деб чакиришга харакат киламан.Нима булганда хам “хужайин” деб чакиришга хавас киламан худо хохласа шундай дейман хам бизни уйда ойимни исми Шириной дадам эса ойимни исмини Шер деб чакиради,ойим эса иногда дадаси иногда хужайиним дейди менга жуда ёкади.хамма шундай деб чакирса жуда зур буларди.Купинча аёллар эрларини исми б-н чакиради бу менимча нокулай танимаган билмаган киши акасими,укасими,тогасими деб уйлайди,бизни келинойимиз акамга ей деб чакиради.Сизларга мен бир кизик вокеани айтиб бермокчиман,Бир куни хаммамиз дастурхон атрофида овкатланаётгандик келинойим акамга ниманидир имлаётганди акам эшитмади кейин келинойим ей деганди хаммамиз бирданига караб куйдик шунда келинойим шундок уялиб кетдики уялганидан юзи кизариб уйига кириб кетди.Шунда биз маза килиб кулгандик,Хаммага Москвадан Умидадан алангалик салом.
Shoiraxon,erni xo’jayin deyishni hech yomon joyi yo’q. Aslida er xotin qo’sh xo’kiz deb bekorga aytishmagan,er va xotin bir birini tushunib va ayol kishi ozgina ko’p emas ozgina erini hurmat qilib yashasa hammasi joyida bo’ladi.
Ayol kishi men erim bilan tengman, yo’q unday emas bunday deb bahslashib turaversin,albatta bunday oialdan halovat ketadi-maummo ko’payadi.
Men eronda bo’lmaganman,ularni urf odati-ayollar mentalitini bilmayman,lekin shu aniq bilamanki eng ko’p ajralish yoki tushunmovchiliklar shunday narsalar orqali kelib chiqadi.Bu meni shaxsiy fikrim.Yaxshi ayol erini hurmatini joyiga qo’yishi kerak,o’z o’rnida haqidiy erkak ham o’z ayolini avaylab asrashi,yaxshi yomon kunida yonida bo’lishi kerak.